Монгол Улсаас Турк улсын Истанбул хотод суугаа Ерөнхий консул Энэбишийн Мөнх-Очиртой ярилцлаа.
-Та саяхан Монголдоо ирээд буцжээ. Хэвлэлд ч яриа өгсөн байна. Харин улс төрийн өнөөгийн байдлын талаар, танай намд үүсээд байгаа нөхцөл байдлын талаар ганц ч үг ган хийсэнгүй, яагаад?
-Улс төрийн хувьд би төрийн тусгай албанд байгаа хүн нэг их яарч түрүүлж дуугарах зохимжгүй болов уу гэж бодож байлаа. Улс төр, нам талаас нь бус улс орны эрх ашиг гэдэг талаас нь хүн болгон харж дуугарах цаг бол болсон.
Миний хувьд 2013 оны Ерөнхийлөгчийн сонгуулиар Б.Бат-Эрдэнэ аваргыг нэр дэвшихэд хувийн бодол саналаа хэлснээс болж нам дотроо тодорхой хүмүүст ад үзэгдэж байсан. Тэр нь ганцхан миний бодол, санал байгаагүй болов уу. Намын нэлээд олон гишүүн Б.Бат-Эрдэнэ аварга дэвшээд хэрэггүй дээ гэж бодож л байсны л нэг нь би. Түүнтэй адил өнгөрсөн сонгууль дээр ч гэсэн тэгж бодсон хүмүүс байсан л байж таарна.
-Та МАН-ын гишүүн хэвээрээ юу. Намаасаа хөөгдсөн, зарим нь намаас их хавчсан ч гэж ярьдаг?
-Намаас хөөгдөнө гэж юм байхгүй л дээ. Удирдах зөвлөлөөр тодорхой хэмжээнд яригдсан гэж би сонссон. Надад бол тухайн үедээ хотын намын хорооны удирдлагаас ямар ч шийд гараагүй гэдгийг хэлсэн. Харин төрийн тусгай албанд томилогдохдоо зарчмын дагуу намаасаа түр түдгэлзээд явсан.
Намынхаа удирдлагатай зөвшилцөөд, хотын намын хороонд өргөдлөө өгөөд явсан хүн. Түүнээс тодорхой хүмүүсийн яриад, бичүүлээд байгаа шиг шагнал “магнал” гэсэн юм байхгүй. Энэ бол төрийн алба. Би УИХ-д байхдаа Төрийн тусгай хяналтын дэд хорооны даргаар гурван жил, Аюулгүй байдал, гадаад бодлогын байнгын хорооны даргаар мөн ажилласан. Ийм алба хашсан хүн тэр болгон шууд ажлаа өгөөд алга болж болохгүй л дээ.
Хийж чаддаг юм гэж бий. Тэрийгээ тодорхой албан дээр хийж үргэлжлүүлэх ёстой. Нам ялагдлаа гээд яваад өгч болохгүй биз дээ.
-Та ер нь намдаа шүүмжлэлтэй байр суурьтай ханддаг байсныг бүгд мэднэ. 2012 онд биз дээ, “Манай нам гудамжны хөдөлгөөнүүдээс долоон дор байна” гэж хэлээд бас “ад” болсон. Одоо танай нам ямар харагдаж байна, нэг шүүмжлээч?
-Одоо яг үнэнийг хэлэхэд гудамжны хөдөлгөөнүүд нь нам дотор ороод ирчихлээ шүү дээ. Тэгэхэд хөдөлгөөнүүдээс долоон дор юм уу, гудамжны хөдөлгөөн шиг гэж ярьж байсан. Тэгвэл өнөөдөр гудамжинд гардаг, орилдог, чарладаг, үс толгойгоо боодог хүмүүс намын удирдах алба хашна гээд дайрах хэмжээнд хүрлээ.
Бид нар хэчнээн алт, мөнгө, газрын баялгаа ухаад энэ нь иргэдийнхээ амьдралд наалдахгүй, улс орныхоо амьдралыг өөд нь татаж чадахгүй бол тэр газрыг ухаад ч яахав. Нөгөө талаас нэгдмэл цул ажиллаж чадсангүй.
Энэ нь зохисгүй. Нам дотор тэмцэл байдаг. Нам өөр намуудтай улс орныхоо эрх ашгийн төлөө тэмцдэг тохиолдлууд бий. Хэлбэр нь өөр. Оюунлаг, эрүүл байдлаар, өөрөөр хэлбэл хүн хэлээрээ, мал хөлөөрөө гэдэг шиг. Нам хүчтэй чадалтай, мэдлэгтэй, энэ улс орноо авч явах боломжтой байгаа цагт гудамжинд гараад орилж, чарлах хэрэг байхгүй шүү дээ. Нам доторх бүх боломжоо ашигласан цагт ондоо намууд сонгуульд оролцохгүй болтол ажиллаад улс орноо аваад явах, бололцоотой.
Тийм зүйлүүдээ хийхгүй байна. Би гомдож туниад, хэрэггүй болохоор зугтаад байдаг хүн биш. Зөв гэж бодсоноо хавчлаганд орох байсан ч, ад болох байсан ч хийсээр л байх болно. Би шүүмжлэлтэй хандаж байна уу гэвэл “Тийм” л гэнэ, хэвээрээ.
-Ерөнхийлөгчийн сонгуулиар Ардын нам ялагдчихлаа. Тодорхой шалтгаануудыг нь ч та зах зухаас нь хэллээ. Хамгийн гол шалтгааныг нь юу гэж харж байгаа вэ?
-Тодорхой хэмжээнд миний ярьж байгаа шалтгаанууд байгаа. Ер нь хамгийн том шалтгаан бол бид нар Улаанбаатар хотдоо бодитой ажил хийж чадаагүй явдал. Хотын иргэдийн тоо нэг сая 300 мянга гарлаа.
Монгол Улсын хүн амын бараг тал нь. Энэ олон иргэнийхээ тав тухтай, аюулгүй амьдрах бололцоог нь хангаж өгч чадахгүй бол улс орны тухай яриад ч хэрэггүй л дээ. Хамгийн том шалтгаан бол энэ. Бид нар хэчнээн алт, мөнгө, газрын баялгаа ухаад энэ нь иргэдийнхээ амьдралд наалдахгүй, улс орныхоо амьдралыг өөд нь татаж чадахгүй бол тэр газрыг ухаад ч яахав. Нөгөө талаас нэгдмэл цул ажиллаж чадсангүй.
-Тодорхой хэлбэл танай намын У.Хүрэлсүх гэхчлэн нэр бүхий хүмүүс өрсөлдөгч талдаа ажилласан нь “Херо энертайнмент” студийн найруулагч Б.Баатартай хийсэн утасны бичлэгээс ил болсон?
-За, яахав би ер нь хэвлэлийн мэдээлэлтэй л байгаа хүн шүү дээ. Сүүлийн үед тэр залуучуудын яриад байгаа, УИХ-ын гишүүдийн Засгийн газрыг огцруулах санал өргөн барьсан явдал. Бас У.Хүрэлсүхтэй холбоотой асуудлууд их л “заваан” харагдаж байна. Улс төрд хамгийн бохир техник л дээ. Ер нь би өөрөө үүнийг биеэрээ мэдэрч, амсаж явсан хүн. Сандал, суудлын төлөө хэдэн залуучуудын гаргаж ирсэн технологи.
Одоо бүр энэ нь нам дотроосоо халиад Засгийг унагах хэмжээнд хүргэхийн төлөө болж хувирлаа. Өөрсдөө ч их бохир харагддаг л даа. Ний нуугүй хэлэхэд Л.Оюун-Эрдэнэ гээд залуу байна. Би сайн танихгүй л дээ, сайн мэдэхгүй мэндлээд л өнгөрч явсан залуу. Хараад байхад анх улс төрд орж ирэхдээ л их бохир орж ирсэн. Миний санахын орж ирэхдээ л шашны байгууллагуудын мөнгөөр хөдөлж байсан. Энийг бас ярих цаг нь болсон байх.
Монголын улс төрд шашны мөнгө орж ирснийг энэ хүүхэдтэй холбож үзэх хэрэгтэй. Чингэлтэй дүүргийн нөхөн сонгуулийн үед ашиглагдаж байсан, хэрэглэгдсэн мөнгө гэвэл мөн л тэр. Д.Зоригтын нөхөн сонгуулийг би ярьж байна. У.Хүрэлсүхийн маань хувьд бол яахав дээ, бид хоёр олон жил муудаж, сайдаж явна. Хүн болгон л мэдэж байгаа. Бид хоёр ширүүсэх үедээ ширүүсээд л, намдах үедээ намдаад л, гар барих үедээ гар бариад л явсан. Тэхдээ бид хоёулаа л намын төлөө явсан. Харин одоо У.Хүрэлсүх намын төлөө гэж харагдахгүй байна. Намын төлөө явсаан, явсан.
Одоо улс эх орны төлөө гэж сүүлийн үед яриад байх шиг байна. Улс орны төлөө гэдгийг нь би хувьдаа олж харахгүй байна. Хэдэн адуу гадагшаа зарахгүй, монгол морь уралдана, уралдахгүй гэдэг нь эх оронч үзэл биш ээ. Хүн болгон сайжирч ахиж байх ёстой. Энэ мэтээр улс төр хийгээд өөрийнхөө имиджийг дээшлүүлээд намын дарга, Ерөнхий сайд, за болж өгвөл Ерөнхийлөгч болно гэж бодож байгаа бол худлаа.
У.Хүрэлсүхийн хувьд одоо энийгээ болих хэрэгтэй. Энэ намаас авдгаа авсан, ний нуугүй хэлэхэд эрхэлж явсаар өдий хүрсэн хүн. Сонгууль болохоор алга болдог, дараа нь гараад ирдэг. Нэг буруу юм хийхээрээ л огцордог, тунирхдаг. Одоо болоо шүү дээ. Намын хамт олон ч гэсэн энийгээ нэг тийш нь болгох хэрэгтэй л гэж бодож байна.
-Сонгуулийн ялагдлыг намын дарга нь үүрдэг юм байж. Харин сонгуулийн үр дүнгээс болж Засгийн газар огцрох ёстой гэдгийг юу гэж харж байна?
-За яах вэ дээ. Эртнээс мөрөөдсөн, тооцоолсон юм байсан л байхгүй юу. Бодсоноор нь эргээгүйд л сандралдаад хурдхан шиг Засгийн газрыг огцруулна гэж бодоод дайрлаа л даа. Дайралт нь бүтэхгүй. Яг үнэнийг хэлэхэд, сонгуулийн дараа М.Энхболд дарга Ерөнхийлөгч болно. Тэрний дараа бүгд тодорхой байруудаа эзлээд дээшээ ахина гэж харж байсан. Тэр нь бүтсэнгүй.
Энэндээ шаралхаад бөөн юм болж байх шиг байна. Бодит үнэн гэвэл энэ. Ялангуяа зайнаас харж байгаа хүнд. Нам доторхоо мэдэж байгаа хүний хувьд тийм л зүйл харагдаж байна. Амбицуудаа дарах хэрэгтэй. Эх орноо гэж бодож байгаа бол жинхнээсээ эх орноо бодоод ажил хиймээр л байгаа юм. Ний нуугүй хэлэхэд, энэ засаг гарч ирээд 2016 оноос хойш бас нэг гайгүй хөдөлгөөн хийгдээд эдийн засаг жоохон сайжирч, сэргэг уур амьсгалтай боллоо.
Энд байгаа хүмүүс ч гэсэн, гаднынхан ч гэсэн одоо л нэг очиж уулзаж тодорхой төслүүд ярих уу гэсэн хандлага гарч эхэлж байна. Хаа сайгүй л ийм уур амьсгал харагдаж байгаа. Тэгээд энэ засаг нь солигдоод эхлэх юм бол дахиад л 2-3 жилээр хойшлоно. Тэрнээс хойш юу ч болоо билээ. Дараагийн Засгийн газар нь хэзээ ч бүрдэх юм. Ер нь хэзээ нь бид нар улс орноо өөд нь татах юм бэ. Тогтвортой байдал бол хөгжих суурь үндэс. Төр засаг тогтворгүй байснаас монголчууд бүгдийг алдаж байсан. Одоо дахиад л үргэлжлэх үү.
-МАН-д өрнөөд байгаа энэ нөхцөл байдлыг харахад лидергүй болжээ, дараагийн гарч ирж байгаа үе нь хэтэрхий “увайгүй” байна гэж харах хүсүүс байна?
-Лидерийн хувьд дутагдаж байгаа нь тодорхой шүү дээ.
-Аль ч намд?
-Аль ч намд. Нам биш бүр улс орны түвшинд байхгүй болчихоод байна. Ганц нэг юм хийе гэсэн хүмүүсээ хоёр талаас нь нийлж байгаад намнадаг болсон. Одоо энэ Пи Арын баг гээд заваан юм гараад ирчихсэн. Хүний үйлдэл болгон дээр янз бүрийн тоглолт хийдэг. Хүмүүсийг онилж байгаад мохоодог. Нэгийгээ дэмжинэ, дэмжихгүй гэдэг юм алга болоод нэгийгээ шууд устгая гэдэг юм руу орчихлоо. Намууд энэ дээр сайн бодох хэрэгтэй. Нам доторх пи ар хийдэг хүмүүстэйгээ хариуцлага тооцдог байх хэрэгтэй.
Пи Арын баг гээд заваан юм гараад ирчихсэн. Хүний үйлдэл болгон дээр янз бүрийн тоглолт хийдэг. Хүмүүсийг онилж байгаад мохоодог.
Хар юм хийе гэж дарга нар дээрээ орж ирдэг, тэр Доржзодов, А.Ганбаатар мэтийн нөхдүүдээс намууд ангижирч, зайлуулах хэрэгтэй. Намуудын биенд нь ийм ярнууд байгаа болохоор хордоод яваад байгаа байхгүй юу. Ийм юмнуудаа түлхэж гаргах хэрэгтэй. Би тэр 60 тэрбумынхныг ярьж байна л даа. Тэрнийг сонсож суусан хүмүүсийн буруу гэж юу байдаг юм. Хэрвээ цуг суугаад боловсруулаад, яг таг юм хийсэн бол тэдэнд бас бичлэг нь байх л байсан байлгүй дээ.
Манайханд бол алдаа байна. Юу гэхээр, тодорхой түвшний хүмүүс бодлогоо зөв бариад энэ нам дотор харлуулья, нөгөө талд ороод намын эсрэг явья гэсэн хүмүүсээ түлхэж гаргаж чаддаг л болчихмоор байгаа юм. Зөв бодол гэж юм байдаг даа. Зөв бодолтой хүмүүс нь яагаад чимээгүй байгаад байгаа юм. Энэ чинь одоо, дандаа л харыг нь ярьж, муухайг нь дөвийлгөж байдаг хүмүүс л дээшээ яваад ахиад байх юм.
-Иргэн Доржзодовын санал болгосон гээд байгаа төрийн албан тушаалыг худалдах тухайд өмнө нь аль аль намд их, бага хэмжээгээр байсан гэж хардаг. Тийм ч ураас засаг солигдох, аль нэг нам ялахад халаа сэлгээ яваддаг нь нууц биш биз дээ?
-Үгүй ээ, ер нь ийм шүү дээ. Аль ч нам ялсан мөрийн хөтөлбөрөө хэрэгжүүлдэг. Мөрийн хөтөлбөрөө хэрэгжүүлэхийн тулд өөрийнхөө боловсон хүчнийг байршуулдаг. Байршуулахдаа төрийн алба руу орохгүйгээр улс төрийн албуудаараа дамжуулж хийдэг. Энийгээ шударга, зөв, холч ухаанаар хийх хэрэгтэй.
Тэрнээс биш бүх улс оронд л сонгууль эхлэхээр хандив, татвар авдаг юм байгаа. Систем нь өөрөө тийм. Манайх ч энийг тойроогүй олон жил явсан. Тийм ч болоод улс төрд орж ирж байгаа бизнесменүүд чинь мөнгөөр дамжиж л орж ирж байгаа шүү дээ. Юуг нь нуудаг юм. Гол нь нам өөрөө эрүүл саруулаар ялгаж салгадаг, тэнцвэрийг нь барьж чаддаг байх ёстой.
Гол нь тийм юм ярьж орж ирж байгаа залуучууд анхнаасаа буруу эрх ашиг хөөцөлддөг, бодол нь өөр хүмүүс гэдгийг хараад шахаж гаргаж чаддаг байх хэрэгтэй.
-У.Хүрэлсүх өрсөлдөгч намд ажилласан юм байна, урвагч юм байж. Тэглээ гээд төр нь тагнаж чагнаж болохгүй биз дээ?
-Хоёулаа нэг юм тохирьё тэгэх үү? У.Хүрэлсүхийг тагнасан чагнасан, ярьсан гэдэг юмыг хаяцгаая. Сонсоход бол нэг үйлдэл бол байгаад байх шиг байна. Тэрийг нь хэн ч мэдэхгүй байна. У.Хүрэлсүх юм өгсөн юм уу, авсан юм уу, найзалсан юм уу, үгүй юм уу, мэдэхгүй. Би У.Хүрэлсүх гэхээсээ илүүтэй дурдагдаад байгаа “Оюук” гэдэг нэр л сонин санагдсан. Миний ойлгосноор тэр найруулагч Б.Баатарын дүү гэж яригдаад байгаа нь УИХ-ын гишүүн Л.Оюун-Эрдэнэ юм биз дээ?
-Тийм ээ.
-Бид У.Хүрэлсүх гэхээсээ илүү тэр том том юм яриад байгаа Л.Оюун-Эрдэнэтэй хариуцлага тооцох хэрэгтэй. Тэр Л.Оюун-Эрдэнэ чинь У.Хүрэлсүхээр тоглочихлоо шүү дээ. Тэжээсэн бяруу тэрэг эвдэнэ гэдэг шиг. Өөрийнх нь тарьж ургуулсан үр өөрийг нь залгиад байгаа юм биш үү.
-Та У.Хүрэлсүхийг өмөөрөөд байна уу, буруутгаад байна уу?
-Өмөөрөөд байх юм алга. Зүгээр л тоглочихлоо шүү дээ. Тэр л очоод за Баатар тэгж байна, манайхан ингэж байна гээд л ярьсан юм шиг байна шүү дээ. Тэгэхээр нөгөөх нь за, харъя энэ тэр гэсэн юм байлгүй. Үгүйсгээгүй, за ч гээгүй л явж. Тэгээд дунд нь хөтлөгдөж явж байгаад л ийм юм болчихсон юм биш үү гэж харагдаж байна. Өмөөрсөн юм алга, муулсан ч юм алга. У.Хүрэлсүх өөрөө сул байгаагийн шинж л дээ.
Өөрөө сул, муу байна. Харин урвасан урваагүйг цаг хугацаа харуулна биз. Тагнасан, чагнасныг бол мэдэхгүй. Хуулийн байгууллагууд өөрсдөө ажлаа хийж байгаа биз. Өнөөдөр бид нар АТГ, ТЕГ ийм байна, прокурор, цагдаа нь тийм байна гээд яриад байх шаардлага байхгүй. Энэ байгууллагууд үеийн үед өөрсдийнхөө ажлыг чадварлаг хийгээд ирсэн. Үүнийг би өөрөө Тусгай хяналтын дэд хорооны дарга байсны хувьд ажилтай нь танилцаж явсны хувьд мэднэ.
Тухайн үед ямар түвшинд хүргээд орхиж байна вэ, эцэслэхгүй орхиж байгаа асуудал бол бий. Тийм учраас энэ удаад тодорхой асуудлуудыг эцэслэн шийдмээр байгаа юм. Аль алиныг нь эцэслэх хэрэгтэй. Нийгэмд хүлээлт бий болгочихсон ийм асуудлуудыг эцэслээд, үнэн мөнийг нь тогтоогоод цаашаа явмаар байна. Түүнээс манайхан шиг тухайлбал Ж.Энхбаяр шиг, эсвэл Ц.Нямдорж шиг “Би тэрнийг чинь хэлнэ шүү, энийг чинь мэднэ шүү, тэрнийгээ санаж байгаа биз дээ” гээд худлаа занаж явдгаа болих хэрэгтэй. Хэдий болтол занах юм. Тийм л шударга юм бол занаж байхаар шууд гаргаад ирэх хэрэгтэй.
Ард түмэн үнэнийг мэдэг л дээ. Тийм учраас хүчний байгууллагууд энэ асуудлыг нэг удаа цэгцлээсэй, эцэслээсэй. Бүгдийг нь ил гаргаад хэн нь хэн бэ гэдгийг харуулаад, маскийг нь хуулах хэрэгтэй. Би 2002 онд дүүргийн орлогч дарга болчихоод М.Энхболд даргыг шүүмжлээд явж л байсан. Тухайн үеийн сонингуудад гарч л байсан. Дүүргийн орлогч дарга хотын намын хорооны дарга, хотын даргаа шүүмжилдэг тийм юм байгаагүй үед. Харьцангуй эрүүл байсан байгаа биз дээ.
Намайг шүүмжиллээ гээд М.Энхболд дарга л нэг удаа уулзсан. “Очироо, юу болоод байгаа юм, юу болохгүй байгаа юм тэрийгээ хэлээч” л гэж байсан. Тийм эрүүл үе байсан. Нам тэр эрүүл зүйл рүүгээ тэмүүлэх хэрэгтэй. Шүүмжиллээ гээд хавчаад, шахаад, маргалаа гээд “Хүүхэд нь хаана байдаг юм, хаана сургуульд явдаг юм” гэж дарамталж болохгүй.
-Танд тийм зүйл тохиолдсон юм уу, өөр хэн нэгэнд үү?
-Манай хүүхдийг аль сургуульд явдаг юм гэж асууж байсан удаатай шүү дээ. Энэ юуг хэлээд байна вэ. Эрүүгийн шинж чанар руу явж байна гэсэн үг. Ийм хүмүүсийг л улс төрөөс зайлуулах хэрэгтэй. Ийм бохир арга руу Монгол явж болохгүй. Тэрний үр дагаврыг бүгд л харж байгаа шүү дээ. Энэ чагналаа, сонслоо, тагналаа гэдэг чинь тэрний л үр дүн шүү дээ. Ямар ч ёс зүйгүй болж байгаагийн шинж.
-Тагнасан, чагнасан тухайд, У.Хүрэлсүх та хоёр сайдаж, муудаж явсны хувьд өөрийгөө тагнах хүн мөн үү?
-Өөрийгөө тагнах гэж юу гэж байгаа юм. Асуулт чинь буруу юм биш үү. Өөрийгөө тагнах биш. Өөрийгөө тагнасан болгосон юм биш үү?
-Тэр утгаар нь л асуугаад байна л даа, тийм пиар хийх хүн мөн үү?
-Энэ цахим орчин, твитрээр явж байгаа юмнууд. Бүгд л тэгж бичиж байна шүү дээ. Тэр н.Зоригт “У.Хүрэлсүх өөрийгөө тагнах хүн биш ээ” гээд бичиж. Өөрийгөө тагнана гэдэг чинь юу гэсэн үг юм. Чи өөрөө бодоод үз л дээ. Би ойлгохгүй байна. Өөрийгөө тагнана гэж ямар юм байдаг юм. Өөрийгөө тагнасан болгоно гэдэг бол байж болох.
Засаг төр тогтворгүй байснаас Монгол Улс боломжуудаа алдсаар ирсэн, тэгэхээр хэдхэн хүний сандал суудлын “хорхойноос” улс орны эрх ашиг үнэгүй байж болохгүй.
Тэр нь ямар ашигтай байсан юм, ямар үр дүнд хүрэх гээд байсан юм гэдэг чинь өөр асуудал. Тэрнийг харин ярих хэрэгтэй байх. Та нар ч гэсэн тийм нэр томъёо оруулж ирээд байхаар автаж болохгүй шүү дээ. Ард иргэд ч гэсэн төөрөлдөнө. Би ийм бохир заваан юм руу ормооргүй байна. Тэгээд ч хүчний байгууллагууд дуугарах байлгүй дээ.
-Ардын намд шинэчлэл яригдах бүрт У.Хүрэлсүхийн гэсэн тодотголтой залуус гарч ирдэг. Л.Оюун-Эрдэнийн тухай ярьж байгаа байдлаас тань харахад та эгдүүцдэг бололтой?
-Үгүй ээ, үгүй. Би залуучууд ярих ёстой гэж үздэг. Гол нь яг тодорхой хэсэг залуучууд байнга сандал, суудлын төлөө тэмцэлдэж албан тушаалын төлөө дуугарч байдаг нь надад таалагддаггүй. Энэ бол заваан юм. Албан тушаалын төлөө хүнийг муулж, намаа муулж намынхаа олон гишүүдийг доош ньоо хийж, худалдаж тэрүүгээр дээшээ гарах ямар шаардлага байдаг юм. Улс эх орны төлөө биш сандал суудлын төлөө л тэгж байгаа нь тодорхой байгаа биз дээ.
-У.Хүрэлсүхтэй таарамжгүй байдаг гол шалтгаан чинь ер нь юу юм бэ? Яагаад үзэл бодол таарахаа байсан юм?
-Ердөө саяны хариулт шүү дээ. Байнгын албан тушаал ярьж байдаг. Байнгын дарга цэрэг, сандал суудлын асуудал ярьж байдаг. Би намд юм хийсэн тийм болохоор тэгнэ, ингэнэ гэдэг. 2001 онд билүү дээ. Би тэгж санаад байна. МАСЗХ-ны уулзалтад намайг нэг дуудсан юм. Түүх ярих хэрэгтэй л дээ. Тухайн үедээ Барсболд болон У.Хүрэлсүхийн залуучууд муудалцаагүй нэг тал байсан үе. Удирдах зөвлөлөөр дүүрэн тэр хоёрын л хүмүүс байсан.
Тэр уулзалт дээр “За, бүгдээрээ...” Миний санахын 21 хүн байдаг бил үү дээ. “Бүгдээрээ нийлээд дараагийн Засгийн газар шүү”. Би гайхсан... Тэр үед 30 хүрч л байсан залуучууд хор найруулаад, тийм эрүүл бус амбицаар улс төрд хандаж байгаад нь миний дургүй хүрсэн. Шууд хурлыг нь хаяад гарсан. Тэрнээс л бид хоёрын зөрчилдөөн эхэлсэн дээ. Би намаас албан тушаал авья гэж намын төлөө яваагүй. Би итгэл үнэмшлээрээ явсан. Одоо ч явж байна. Тэрнээс биш албан тушаалын төлөө үхэн хатан хор найруулж, бүхэл бүтэн тийм үеийг бэлдээгүй.
-Та У.Хүрэлсүхийг намын дарга болбол намаасаа гарна гэж 2013 онд ярьж байсан. Одоо бас л энэ хүн намын даргын амбицтай байгаа нь харагдаж байна. Таны байр суурь хэвээрээ юу?
-Нэгд би түүнийг намын дарга болчихно гэдэгт итгэхгүй байна. Тэр хэмжээнд төлөвшсөн ч хүн биш. Би хүний хувьд нь муулж байгаа юм биш. Өнөөдөр улс орныг удирдаад явж байгаа намын дарга гэдэг чинь ямар байх вэ... Бас нэг шалгуур байх ёстой байх. Тийм түвшинд очих гээд байгаа бол эргээд намынхаа ажилд орж эсрэг, харин ч эрүүлээр гишүүддээ ойлгуулах хэмжээнд ажиллана гэж бодож байгаа шүү.
-У.Хүрэлсүхийн эсрэг ажиллана...?
-Нэг хүний эсрэг явах тухай яриагүй, намыг буруу зам руу явуулж байгаа хүчин гарч ирэхээс би болгоомжилж байгаа юм. Энэ нь өөрөө улс оронд их муу нөлөөтэй.
-Та ер нь ямар нэг фракцад байдаггүй. Нөхцөл байдлаас харахад ямар нэг фракцад байхгүйгээр та яаж тэмцэх юм, улстөрд бас ч гэж залуу хүн, цаашдаа яах төлөвлөгөөтэй вэ. Нөхцөл байдал гэдэг нь Засгийн газрыг огцруулах дээр фракцууд нийлж хөдөлж байна шүү дээ.
-Та тэгж бодож байна уу? /инээв/ Баярлалаа. Улс төрд намайг залуу байгаа гэж хэлсэнд.
-Юу гэдэг билээ, хэрчүүлэх юм биш үү?
-Надад фракц байхгүй ээ. Би ганцхан фракцтай хүн. Тэр нь Монгол Ардын нам. Фракц гэж талцахгүй эрүүл, саруул ухаантай хүмүүс бий. Фракцтай байсан ч улс орны эрх ашгийг урдаа тавих хүмүүс бий.
-Та эх орноо төлөөлөн гадаадад суугаа хүн. Ер нь 2012-2016 оны хооронд үүссэн гадаад ертөнц дэх нэр хүнд ямар байсан, одоо ер нь ямархуу байна вэ?
-Би 2013 оны намар томилогдоод 2014 онд ажлаа авсан. Ний нуугүй хэлэхэд УИХ-ын 2016 оны сонгууль хүртэл үнэндээ хүнд байсан. Мэдээ өгсөн, эхлүүлсэн ажил ганц ч байгаагүй. Тэр бол тухайн үеийн засгийн муу ч юм уу, хүмүүсийн сайн муудаа биш. Түрүүн миний ярьдаг тогтворгүй байдал ингэж нөлөөлдөг. Засаг нь ажиллах гээд байгаа ч юм уу, үгүй ч юмуу, очоод хэнтэй юу ч ярих юм билээ гэдэг байдлаар ханддаг. Маш муугаар нөлөөлдөг. Тэрэндээ байгаа юм.
-Одоо Засгийн газар уналаа гэхэд зөвхөн таны ажил дээр ямар сөрөг нөлөө үүсэхээр харагдаж байна?
-Ойлгомжтой. Хийж байгаа бүх л юм зогсоно. Өнөөдөр бид Монгол руу судалгааны баг явуулаад ХАА, МАА-н салбарын бодит судалгаа хийгээд, ажил болгоод эхлэх түвшний олон төсөл байна. 2015-2016 онуудад хийгдсэн, тодорхой сүү, махны чиглэлийн төслүүд. Р.Бурмаа сайдыг байхад хүргүүлсэн.
Сая Ц.Сэргэлэн сайдыг ажлаа авсны дараа хүргүүлсэн байгаа. Бид ХАА, МАА –н салбараа хөл дээр нь босгож авахгүй бол бусад салбар шиг, тухайлбал үйлдвэржилт энэ тэр шиг хурдан түргэн босгож болдог зүйл биш. Ганц энэ ч гэлтгүй, бүх төслүүд зогсоно. Засаг хөдөллөө бол дараагийн Засгийг харья гээд л жолоогоо татна. Бид үүнийг бишгүй л үзлээ шүү дээ. Бүх салбарт адилхан. Бид хөгжье, улс орноо бодьё гэвэл энэ ажлуудаа тогтвортой хийгээд явах л хэрэгтэй байгаа юм.
Засаг төр тогтворгүй байснаас Монгол Улс боломжуудаа алдсаар ирсэн, тэгэхээр хэдхэн хүний сандал суудлын “хорхойноос” улс орны эрх ашиг үнэгүй байж болохгүй. Тэр 60 тэрбум энэ тэрийг нь хуулийн байгууллагад нь үлдээх хэрэгтэй. Тогтоогоод буруутай бол буруутайг нь шийтгэх хууль гэж байна. Тэгээд цаашаа амьдрах хэрэгтэй биз дээ.
-Ярилцсанд баярлалаа.
эх сурвалж:gogo.mn