Кг төмс 1800 төгрөг болжээ. Арваад хоногийн өмнө кг нь 4000-4500 төгрөг болж, иргэдийг багагүй бухимдуулсан төмсний үнэ буурч л байна. Ирэх өдрүүдэд бүүр ч буурах биз.

Учир нь Монгол Улс төмснийхөө хэрэгцээг дотоодоосоо бүрэн хангадаг болоод нэлээн хэдэн жил боллоо. 2020 оны статистик мэдээнээс харвал 18 мянган га талбайд төмс тариалж, 237 мянган тонн төмс хураажээ. Дотоодынхоо хэрэгцээг 120 хувь хангасан гэсэн. Энэ жилийн хувьд 19.1 мянган га талбайд төмс тариалсан гэхээр мөн л 200 гаруй мянган тонн төмс хураах нь тодорхой.Харин хүнсний бусад ногооны хувьд дотоодынхоо хэрэгцээний 40 хувийг хангах төдий тариалсан хэвээр. Тэгэхээр монголчууд өнөөдрийн байдлаар буудай, төмсөө тариалдаг, дотоодынхоо гурил, төмсний хэрэглээг хангах чадалтай болжээ. Гэвч тариаллаа гээд дараагийн ургац хүртэл дотоодын хэрэгцээгээ бүрэн хангадаг уу гэвэл үгүй. Үүнийг өнгөрсөн өдрүүдэд кг нь 4500 төгрөгт хүрсэн төмс бэлхнээ мэдрүүлээд өглөө. Бидэнд ногоогоо шинэхнээр нь хадгалах боломж, боловсруулах чадамж өнөөдөр ч алга. “Саалиа бэлдэхээр саваа бэлд” гэх үгийг сүүлийн жилүүдэд хүнсний салбарт монголчууд маш сайн мэдэрч байна.

Мах, буудай, төмс, хүнсний ногоо гээд хадгалалт, боловсруулалтгүйгээс хомсддог, үнэ нэмэгддэг, инфляциа “шиддэг” хэвээр байгаа юм.

Гэтэл сүүлийн хоёр жилийн дэлхий нийтийг хамарсан цар тахал, хоёр хөршийн улс төрийн таагүй байдал биднийг сорьсоор байна. Экспорт, импортоосоо хараат эдийн засагтай манай улсын хувьд хоёр хөршийнхөө “хаалга үүдийг сахисаар” л байгаагаа мартаж болохгүй. Хүнсний хомсдол бодитоор нүүрлэж байгааг дэлхий нийтээрээ хүлээн зөвшөөрч эхэллээ. “Мал маань 91 сая хүрлээ, хүн маань 3 сая. Мах, гурилаа идээд болно доо” хэмээх уужраад, алмайраад суух цаг биш гэдгийг олон улсын нөхцөл байдал бидэнд сануулсаар байна.

Хятад хилээ хаасны дараахан нарийн ногооны үнэ хэтэрлээ, олдохгүй байна хэмээн дэвсэлж, Засгийн газрын төлөөлөгчид нь Эрээнээс ядаж л нарийн ногооны хэдэн чингэлгийг маань оруулаад өгөөч хэмээн гуйж зогссон нь ердөө сая. Ирэх өдрүүдэд эдийн засаг хүндэрнэ. Хүнсний хомсдол дэлхийн олон оронд нүүрлэнэ гэж олон улсын судалгааны байгууллагууд төдийгүй манай эдийн засагчид энэ тухай бичиж нийтэлж, ярьж байгааг нүдээ боож, чихээ таглаагүй л бол хангалттай харж сонсч байна.

Гэтэл бид газарт ургасан ногоогоо хураагаад авчих сэтгэлгүй сууж байгаа нь яалт ч үгүй үнэн. Өнөөх тусгаар тогтнол, үндэсний аюулгүй байдал, Чингисийн Монгол хэмээн хий цээжээ дэлддэг, “би” нь давамгайлсан гайхамшигт зан чанар нь нөлөөлөөд “З.Мэндсайхан “Ургац хураалтад оролцсон оюутнуудын кредит цагийг тооцно” гэх тодруулгын дор боолын хөдөлмөр эрхлэх гэж байгаа мэт сэтгэгдлүүд дүүрч, сошиалаар сэвлээ.

Сайн дурын үндсэн дээр хэмээн онцолсныг хэн ч олж харсангүй. Төмс хурааж кредит тооцуулах нь “тэнэглэл” бөгөөд бараг л диплом дээрээ бичүүлэх үү хэмээн дапаалж дургүйцсэн сэтгэгдэл дүүрчээ. Мэдээж “кредит тооцно” гэдэг нь таатай санаа биш. Гэхдээ цалинтай, цагийн ажил гээд оюутнууд гар бие оролцоход буруу зүйл огт үгүй. Бүтэн нэг семистр, бүүр сар хийх ч ажил биш. Өнгөрсөн жилийн хувьд ажлын хөлсийг өдрийн 50 мянган төгрөгөөр тооцож олгохоор аж ахуйн нэгжүүд зарлаад ч ажиллах хүн хүч олдохгүй байгаа тухай багагүй мэдээлэл гарсан. Тэгэхээр энэ жилийн хувьд харин ч хариуцлагатайгаар ургацаа алдалгүй хурааж авах нь юу юунаас чухал байгаа учраас оюутнуудаа цалинтай ажилд урья. Улс нь бас аж ахуйн нэгжүүд нь тэднийг урь.

Толгой өндийх завгүй хичээл хийж байгааг нь орхиё. Харин ээж аавдаа дэм болоод ядаж ном, дэвтрийн мөнгөө ольё гээд ажил хийхээр гараа өргөснийг нь цааш түлхэлгүй, хариуцлагатайгаар ажиллуулья. Ядаж л 14 хоног утсан доторх “кибер” амьдралаасаа сална.

Ургац хураалт бол зөвхөн төмс биш. Гэхдээ дотоодын төмсний хэрэгцээгээ 100 хувь хангадаг болохын тулд тариаланчид маань хэдэн арван жилийг зарцуулсан. Дотоодын хэрэгцээнээс илүү гарсан тул гээд хэдэн мянган тонноор нь төмсөө хаясан жил ч бий. Харин энэ жилийн хувьд бидэнд төмс ч гэсэн цааш нь хийх цаг хугацаа ирэхийг үгүйсгэх арга алга. Ганц ширхэг будааг ч хайрладаг Азийн бусад орныг бодвол тарьсан төмсөө хураахгүй гээд олон нийтийн сүлжээгээр хэрэлдэж суугаа бид үнэхээр баян мэт. Гэвч бид дэлхийд өрөөрөө, ядуугаараа нэлээн дээгүүр явдаг улс. Энэ жил ургац хураалтад 8000 гаруй гэрээний ажилтан хэрэгтэй байна гэх мэдээлэл бий. Үнэндээ энэ хэмжээний ажилгүй нөхөд ч манайд бий.

Тэгэхээр ийм цаг үед л өнөөх цээж дэлддэг эх оронч зан чанараа хаа хаанаа гаргаж “гайхуулах” хэрэгтэй биз.